MCQ 29/5/19
àªàª• સમાંતર પà«àª²à«‡àªŸ કેપેસીટર ની બે પà«àª²à«‡àªŸà«‹ વચà«àªšà«‡àª¨à«àª‚ અંતર d અને àªàª¨à«àª‚ કેપેસીટનà«àª¸ C છે. આ અંતર બમણà«àª‚ કરી àªàª®àª¾àª‚ સંપૂરà«àª£ રીતે મીણ àªàª°à«€ દેવામાં આવે તો આ કેપેસીટર નà«àª‚ કેપેસીટનà«àª¸ પણ બમણà«àª‚ થાય છે. તો આ મીણ નો ડાય ઇલેકà«àªŸà«àª°à«€àª• અચળાંક --------- હોય. (A) 2 (B) 3 (C) 4 (D) 6
ઉકેલ:- જો પà«àª²à«‡àªŸà«‹ વચà«àªšà«‡ હવા હોય તો કેપેસીટનà«àª¸ નà«àª‚ સૂતà«àª° --------(1) છે.
મીણ નો ડાય ઇલેકà«àªŸà«àª°à«€àª• અચળાંક ધારો કે K છે. પà«àª²à«‡àªŸà«‹ વચà«àªšà«‡àª¨à«àª‚ અંતર બમણà«àª‚ કરી àªàª®àª¾àª‚ સંપૂરà«àª£ રીતે મીણ àªàª°à«€ દેવાથી તો આ કેપેસીટર નà«àª‚ કેપેસીટનà«àª¸ પણ બમણà«àª‚ 2C થતà«àª‚ હોવાથી ઉકà«àª¤ સૂતà«àª° આ કિસà«àª¸àª¾àª®àª¾àª‚ પણ લગાડતા ---------(2) સમી. 2 ને 1 વડે àªàª¾àª—તા
આમ વિકલà«àªª C સાચો બને.
MCQ 1 of June 19
4 kg દળનો àªàª• બà«àª²à«‹àª• 0.8 સà«àª¥àª¿àª¤ ઘરà«àª·àª£àª¾àª‚ક ધરાવતી સમકà«àª·àª¿àª¤àª¿àªœ સપાટી પર મà«àª•ેલ છે. જો આ બà«àª²à«‹àª• પર સપાટી ને સમાંતર 16 N બળ લગાડવામાં આવે તો આ બà«àª²à«‹àª• અને સપાટી વચà«àªšà«‡ નà«àª‚ ઘરà«àª·àª£ બળ -------- N હોય. ( g= 10 ms-2 લો)
(A) 16 (B) 24 (C) 32 (D) 10
આ સવાલની સમજૂતી આવતી 12 મીઠઅપાશે.
1. બળ ના àªàª•મો
(A) નિરપેકà«àª·(Absolute)
(i) SI સિસà«àªŸàª® માં àªàª•મ નà«àª¯à«àªŸàª¨ - સંજà«àªžàª¾ N છે. 1N = 1kg. m s-2
(ii)CGS સિસà«àªŸàª® માં àªàª•મ ડાઈન- સંજà«àªžàª¾ dyne છે. 1dyne= 1 g cm s-2
(iii) બનà«àª¨à«‡ સિસà«àªŸàª®àª¨àª¾ àªàª•મ ના પરસà«àªªàª° સંબંધો 1 N = 105 dyne. છે.
(B) ગà«àª°à«àª¤à«àªµàª¾àª•રà«àª·à«€àª¯(Gravitational)
(i) SI સિસà«àªŸàª® માં ગà«àª°à«àª¤à«àªµ બળ નો àªàª•મ કિલોગà«àª°àª¾àª® વેઈટ- સંજà«àªžàª¾ kgwt અથવા kgf (કિલોગà«àª°àª¾àª® ફોરà«àª¸)છે. 1kgf = 9.8 N
(ii)CGS સિસà«àªŸàª® માં ગà«.બળ નો àªàª•મ ગà«àª°àª¾àª® વેઈટ- સંજà«àªžàª¾ gwt અથવા gf (ગà«àª°àª¾àª® ફોરà«àª¸) છે. 1gf = 980 dyne
2.બળ ઠસદીશ રાશિ છે. તેનà«àª‚ પારિમાણિક સૂતà«àª° [F]= MLT-2 ( F = ma પરથી)
3.બળની કારà«àª¯àª°à«‡àª–ા ઠજે સીધી લીટીમાં બળ લાગૠપડે છે તે દરà«àª¶àª¾àªµà«‡ છે.
4.જà«àª¯àª¾àª°à«‡ કોઈ પદારà«àª¥ કે કણ પર àªàª• સાથે àªàª• થી વધૠબળો લાગૠપડે તà«àª¯àª¾àª°à«‡ તેવા બળોને àªàª•બિંદà«àª—ામી બળો (concurrent) કહે છે. આવા àªàª• બિનà«àª¦à«àª—ામી બળો (i) સમરેખસà«àª¥:- àªàª• જ સà«àª°à«‡àª– પથ પર લાગે (ii)સમતલીય :- àªàª• જ સમતલ માં લાગૠપડે.
5. અચળ બળ:- જà«àª¯àª¾àª°à«‡ લાગૠપડતા બળ નà«àª‚ મà«àª²à«àª¯ અને દિશા àªàª•સમાન રહેતા હોય તો તેવા બળો અચળ બળો કહેવાય છે. દા. ત.દોરીમાંનà«àª‚ તણાવ બળ.
6.ચલ બળ:-
(i) સમયાધારીત(time dependent)ચલ બળ:- જà«àª¯àª¾àª°à«‡ બળનà«àª‚ માન કે દિશા અથવા બેઉ સમય સાથે બદલાતા હોય તો તેવા બળને સમયાધારીત(time dependent)ચલ બળ કહે છે.દા. ત. બદલાતા જતાં વિદà«àª¯à«àª¤ કà«àª·à«‡àª¤à«àª°àª®àª¾àª‚ વિદà«àª¯à«àª¤ àªàª¾àª°à«€àª¤ કણ ની ગતિ.
(ii) સà«àª¥àª¾àª¨àª¾àª§àª¾àª°à«€àª¤(position dependent)ચલ બળ:- જà«àª¯àª¾àª°à«‡ કણ પર લાગતà«àª‚ બળ તેના સà«àª¥àª¾àª¨ પર આધારિત હોય તો તેવા બળને સà«àª¥àª¾àª¨àª¾àª§àª¾àª°à«€àª¤ ચલ બળ કહે છે.દા. ત.બે વિદà«àª¯à«àª¤àªàª¾àª°à«€àª¤ કણો વચà«àªšà«‡ નà«àª‚ વિદà«àª¯à«àª¤ બળ અને બે દળ ધારીત કણો વચà«àªšà«‡àª¨à«àª‚ ગà«àª°à«àª¤à«àªµàª¾àª•રà«àª·à«€ બળ.
(iii) વેગાધારીત બળ:- જà«àª¯àª¾àª°à«‡ કણ પર લાગતà«àª‚ બળ તેના વેગ પર આધારિત હોય તો તેવા બળને વેગાધારીત ચલ બળ કહે છે.દા. ત.તરલ નà«àª‚ સà«àª¨àª¿àª—à«àª§àª¤àª¾ બળ(Viscous force) અને ચà«àª‚બકીય કà«àª·à«‡àª¤à«àª°àª®àª¾àª‚ ગતિ કરતા વિદà«àª¯à«àª¤àªàª¾àª°à«€àª¤ કણ પર લાગતà«àª‚ બળ.
7. આલેખ નીચેનો વિસà«àª¤àª¾àª° જે તે સમય ગાળા વચà«àªšà«‡ નો વેગમાન નો તફાવત દરà«àª¶àª¾àªµà«‡ છે.
8.બળનો સંઘાત(Impulse):- બળ અને સમય ના ગà«àª£àª¾àª•ાર ને બળનો આઘાત કહે છે. જે વેગમાન નો ફેરફાર દરà«àª¶àª¾àªµà«‡ છે. સà«àª¤à«àª°àª¾àª¤à«àª®àª• રીતે જà«àª¯àª¾àª‚
ઠલાગતા સમયની અવધિ છે. P2 અને P1 ઠઆ ગાળા ના અંત અને શરà«àª†àª¤ ના વેગમાન છે. આ રાશિ નો SI àªàª•મ સૂતà«àª° મà«àªœàª¬ Ns થાય અને CGS àªàª•મ dyne s થાય. આ સદીશ રાશિ છે જેની દીશા બળ F ની દિશામાં જ હોય છે. આ રાશિ નà«àª‚ પા. સૂ. MLT-1 છે.